Kalmomin Hausa masu wahala

Kalmomin hausa masu wahala post

Ba tareda ɓata lokaci ba wannan rubutu namu munyi shine akan wasu kalmomin Hausa masu wahala, gamida azuzuwan kalmomin Hausa, ire iren gabar Hausa, kalmomi masu gaba huɗu, biyar, shida. Da dai sauransu.

Kalmomin Hausa masu wahala

Wasu daga cikin kalmomi masu wahalar:

-Galauniya

-Gansheƙa

-Karakaina

-Katankatana

-Kankane

-Ararraɓi

-Dangarama

-Dumɓaru

-Baubawa

-Kadarko

-Gunduma

-Sulkumi

-Salka

-Takanɗa

-Bambazo

-Kintace

-Shirinya

-Kwarmato

-Kudaku

-Shanshani

-Wushirya

-Kumama

-Tsangaya

-Gajimare

-Lolloki

-Ruguntsumi

-Walanƙeluwa

-Walagigi

-Kududdufi

-Tarzoma

-Borin turke

-Gumurzu

-Uƙuba

-Matsefata

-Dumfama

-Yakana

-Lugude

-Zillewa

-Kainuwa

-Annakiya

-Umbola

-Alkuki

-Dirshan

-Ƙulafuci

-Bulayi

-Tumɓele

-Marisa

-Kufai

-Jarfa

-Jalala

-Ƙawalwalniya

-Gantsarwa

-Ganɗoki

Azuzuwan Kalmomin Hausa:

Kamar yadda kowane irin harshe a duniya masu amfani dashi kan rarraba kalmomin wannan harshen nasu zuwa gida gida ko kuma aji aji to haka ma a yaren hausa akwai azuzuwan kalmomin. Masana ko kuma nace manazarta sun saɓa ko kuma ma iya cewa sun samu saɓani dangane da adadin azuzuwan kalmomin, saboda haka a wannan rubutun dai zan zaɓo guda shida da mafiya rinjaye suka yi tarayya wajen zayyano su. Ma'ana kenan su wadannan ajujuwan babu sabani ko kuma zamu iya cewa sabanin masanan ko kuma manazartan ƙalilan ne akan su. 

Ga su kamar haka:

Suna ko Sunaye (Noun) 

Walikin Suna (Pronoun) 

Aikatau (Verb) 

Bayanau (Adverb) 

Siffa ko Siffatau (Adjective) 

Mahaɗi (Conjuction) 

Azuzuwan kalmomi ma'anarsa shine shi ne rarraba kalmomin harshen hausa zuwa aji-aji bisa la’akari da irin aikin da kalmar take yi ko kuma ma'anar da ita kalmar take ɗauke da ita. A cikin wannan rubutun dai nayi amfani da wannan suna watau ajin kalmomi domin ita tafi dacewa da yin bayani ko kuma misali akan rabe raben kalmomin da kuma dalilin da yasa ake rarraba su zuwa waɗannan azuzuwan da na lissafo a sama.  

A cikin wannan rubutun na azuzuwan kalmomi kuma kamar yadda aka lissafo azuzuwa shida da suka haɗa da suna, wakilin suna, aikatau, bayanau, siffa, da mahaɗi.

Sunana ko Sunaye (Noun) 

Suna shine ko kuma sune kalmomi da mutum yake amsawa a matsayin sunansa haka ma dabba kowace iri, kowane guri yana da suna da kuma sauran abubuwa. 

Misali;

Audi sunan mutum ne

Zaki sunan dabba ne

Abuja sunan wuri ne

Kwando sunan wani abun amfani ne. 

Waɗannan duka kalmomin sun faɗo ne a cikin ajin sunaye. 

Walikin Suna (Pronoun) 

Kamar yadda sunan yake watau wakili, to shi walilin sunan yana wakiltar suna ne. Misalin wakilan sunaye sun haɗar da; mu, su, kai, ke, ni, ita, shi da wasu. Waɗannan duka suna wakiltar suna ne a cikin magana ko jumla watau sentence. 

Aikatau (Verb) 

Shima wannan ajin na kalma yana bayani ne akan duk wani aiki da suna yake yi a cikin jimla. Misalin aikatau a jimla shine;

Audu ya gudu.. A wannan jimlar kalmar 'gudu' aikatau ce saboda shine aikin da Audu yayi. 

Siffa ko Siffatau (Adjective) 

Wannan ajin kalmar watau siffatau yana siffanta suna ne a cikin jimla.

Misali; Mariya kyakkyawar yarinya ce

A wannan jimlar kalmar 'kyakkyawar' siffatau ce saboda tana siffanta wacece Mariya. 

Ire iren gabar kalmomin hausa:

Gaɓa tana nufin wani yanki na kalma wadda ake gina ta ta hanyar haɗa baƙi da wasali, watau (vowel and consonant) kenan a turance. Adadin gaɓoɓin da ke cikin kalma su ke bayyana irin tsawo ko gajartar kalma. Ma sana da manazarta harshen hausa sun haɗu a kan cewa; mafi gajartar kalmar Hausa ita ce mai gaɓa ɗaya kamar ni, ke, ku, shi, su, ita, ko sha; mafi tsawo kuma ita ce mai gaɓoɓi shida kamar sakwarkwatacciya. 

Babu wata gaba a kalmomin hausa da suka dara daga shida, haka kuma babu ragi watau kasa da ɗaya.

Ga ire iren gabobin hausa kamar yadda masana da manazarta suka fayyace mana su kamar haka;

1- Baƙi da Wasali (Consonant + Vowel) 

Wannan shine misalin farko a ajujuwan gabobin kalmar hausa 

wanda ake alamta shi da /BW/:  

A wannan tsarin ana gina gaɓar hausa a kansa ta hanyar haɗa baƙi da wasali a waje guda. Misali, B + A ya zama /BA/ kamar a cikin kalmar BABA /BA/BA/ abib aunawa a bisa ma’aunin /BW/BW/. 

2- Wasali da Baƙi (Vowel + Consonant) 

Wannan shine misali na biyu a ajujuwan gabobin kalmar hausa 

wanda ake alamtawa da /WB/:  A wannan tsarin ana gina gaɓar hausa a kansa ta hanyar saka wasali a farko sannan kuma baƙi ya biyo bayansa. Misali, A + L ya zama /AL/ wanda za mu iya samu a cikin kalmar ALLO /AL/LO/ abar aunawa a bisa ma’aunin /WB/BW/.

3- Baƙi da Wasali da Baƙi (Consonant +Vowel + Consonant) 

Wannan shine misali na uku a ajujuwan gabobin kalmar hausa 

wanda ake alamatawa da /BWB/: 

A wannan tsarin ana gina gaɓar hausa a kansa ta hanyar saka baƙi da farko sannan kuma a yi masa wasali sai kuma a ƙara wani baƙin. Misali,  D+A+N ya zama /DAN/ wanda za mu iya samu a cikin kalmar DANNAN /DAN/NAN/ abar aunawa a bisa ma’aunin /BWB/BWB/.

4- Baƙi, Baƙi da Wasali (Consonant + Consonant + Vowel) 

Wannan shine misali na hudu a ajujuwan gabobin kalmar hausa 

wadda ake alamatawa da /BBW/: A wannan tsarin ana gina gaɓar hausa a kansa ta hanyar saka baƙi da farko sannan a ƙara wani baƙi sai kuma a kawo wasali a ɗora musu daga ƙarshe. Misali, K + W + A ya zama /KWA/ wanda za mu iya samu a cikin kalmar KWAKWA /KWA/KWA/ abar aunawa a bisa ma’aunin /BBW/BBW/.

5- Baƙi, Wasali da Wasali (Consonant + Vowel +Vowel) 

Wannan shine misali na biyar a ajujuwan gabobin kalmar hausa 

wadda ake alamatawa da /BWW/: A wannan tsarin ana gina gaɓar hausa a kansa ta hanyar saka baƙi da farko sannan a kawo wassula guda biyu a raɓa masa. Misali, R + A + U ya zama /RAU/ wanda za mu iya samu a cikin kalmar MASARAUTA /MA/SA/RAU/TA/ abar aunawa bisa ma’aunin /BW/BW/BWW/BW/.

6- Wasali da Wasali (Vowel +Vowel) 

Wannan shine misali na shida a ajujuwan gabobin kalmar hausa 

wanda kai tsaye za a iya kira tagwayen wasulla ababen alamatawa da /WW/: A wannan tsari ana gina gaɓar hausa a kansa ta hanyar jera wassula guda biyu. Misali, A + U ya zama /AU/ wanda za mu iya samu a cikin kalmar AURE /AU/RE/ abar aunawa bisa ma’aunin /WW/BW/.

Kalmomi masu gaba hudu (four syllable words):

Kalmomin Hausa masu gaba huɗu a nan za mu iya samun kalmmomi kamar irin su tumfafiya, mahaukaci, alkantara, aunanniya da sauransu. Waɗanda za a iya auna su da ma’aunan /ma/hau/ka/ci/ /BW/BWW/BW/BW/, /tum/fa/fi/ya/ /BWB/BW/BW/BW/, /al/kan/ta/ra/ /WB/BWB/BW/BW/ da sauransu ababen gani a cikin jimlolin:

Mahaukaci ne yake kwana a bola.

Ana magani da tumfafiya.

Akwai unguwa Alkantara a Kano.

Misalan kalmomi masu gaba biyar:

A nan za mu iya samun kalmomi kamar irin su yarjejeniya, wargajajjiya, taɓarɓararre, bagargajiye, da sauransu. Ababen aunawa da ma’aunan /yar/je/je/ni/ya/ /BWB/BW/BW/BW/BW/; /war/ga/jaj/ji/ya/ /BWB/BW/BWB/BW/BW/; /ta/ɓar/ɓa/rar/re/, /BW/BWB/BW/BWB/BW/; /ba/gar/ga/ji/ye/. /BW/BWB/BW/BW/BW/;

Kalmomi masu gaba shida:

A nan za mu iya samun kalmomi kamar irin su cukurkuɗaɗɗiya, sukurkutacciya, wulaƙantacciya da sauransu. Ababen aunawa da ma’aunan /cu/kur/ku/ɗaɗ/ɗi/ya/, /BW/BWB/BW/BWB/BW/BW/; /su/kur/ku/tac/ci/ya/, /BW/BWB/BW/BWB/BW/BW/; /wu/la/ƙan/tac/ci/ya/, /BW/BW/BWB/BWB/BW/BW

Wasu daga cikin kalmomin turanci da fassarar Hausa:

Turn on-  Kunnawa

Turn off-  Kashewa 

Get in -  Shiga

Get out -  Fita

Put on- Sakawa

Overlook -  Kau da kai

Condolence - Ta'aziyya

Patience -  Hakuri 

Mourning -  Jimami

Favour- Alfarma

Day - Rana

Week - Sati

Month - Wata

Year - Shekara

Black - Baƙi

White - Fari

Green - Kore

Blue - Shudi

Red - Ja

Launi - Kala

Diamond - Lu'u lu'u

Gold - Gwal

Bronze -  Azurfa

Witness - Shaida

Judge - Alƙali

Foot -  Diddige

Shoulder - Kafada

Scapula - Allon Kafada

Neck - Wuya

Knee - Guiwa

Fire- Wuta

Gun- Bindiga

State - Jiha

Joint - Mahadi

Block -  Bulo

Stand - Tsayawa

Sand- Kasa

Sky - Sama

Bird - Tsuntsu

Orphan - maraya

Organization - ƙungiya

Progress - cigaba

Sin - zunubi

Luck - sa'a

Mackintosh - rigar ruwa

Must - dole

Marvelous - mai ban mamaki

Origin - asali/mafari

Medium - matsakaici

Ostentation - Mai fariya/mai Alfahari

Imputation - Zargi

Incest - Auren Haram

Incorrect - Ba dai dai ba

Incurable - ciwon da ba magani

Decency - jin kunya

Indecency - Fitsara

Limit - iyaka

Latch - sakata

Dirt - ƙazanta

Committee - Komiti

Compare - kwatanta

Complain - yin kara

Complete - karasa

Conference - Taron shawara

Condition - halin xama

Defense - Tsaro

Definite - tabbatacce

Detection - Bincike

Delay - Jinkiri

Delegate - Wakili

Delicious - Mai dadin ci

Delight - Murna

Delirium - Magagi

Demand - Neman buƙata

Demolish - Rushewa

Demon - Shaiɗan

Demotion - Ci baya

Dentist - likitan haƙori

Depart - Tashi

Deputy - Mataimaki

Descend - GangareRumor - Jita-Jita

Rope - Igiya

Run - Gudu

Robust - Mai ƙarfi

Dais - Tukuba

Damage - Ɓarna

Damned - La'ananne

Damp - Danshi

Dance - Rawa

Dandruff - Amosanin ka

Danger - Haɗari

Dark - Mai Duhu

Darkness - Duhu

Date - Kwanan wata

Daughter - Ɗiya

Dawn - Alfijir

Day - Rana

Dead - Matacce

Deaf - Kurma

Dealer - Dillali

Death - Mutuwa

Deceit - Ha'inci

Deceive - Yaudara

Kalmomi masu ma'ana iri daya:

Gwadawa da jarrabawa

Misaltawa da kamantawa

Sanyi da bazara

Rani da zafi

Kala da launi 

Tufafi da kayan sawa

Kafa da sahu 

Sauri da hanzari 

Gida da muhalli

Bandaki da makewayi

Wasan kwaikwayo da dirama 

Hanya da gwadabe 

Wayewar gari da safiya 

Horo da koyo 

Inganci da aminci

Mataki da gaba 

Nisa da tazara 

Wa'azi da tunatarwa 

Jinsin kalmomin hausa:

Jinsi a kalmar hausa kala biyu ne; Namiji da Mace. Wato kenan, idan kalma ba jinsin namiji bane, to mace ce. Ana bambance tsakanin waɗannan kalmomi ne da wasulla.

Jinsin maza yana ƙarewa da wasalin, e, ko i, ko o, ko kuma u (e, i, o, u).

Sunaye masu wasalin e:

Dambe, tsage, jele, kare, reshe, jemage, talle, tsalle, bene, talge, balarabe, da sauransu duka wadannan kalmomin misali ne na jinsin maza. 

Sunaye masu wasalin i:

Santsi, hantsi, hatsi, katsi, santi, zogi, zagi, jirgi, fili, ɗaki, mari, da sauransu wadannan ma misalin kalmomi masu bin jinsin namiji ne. 

Sunaye masu wasalin o:

Tsawo, dolo, coko, filo, lilo, doro, dodo, koko, ƙoƙo, nono, tuwo, tsoro, da sauransu. Wadannan ma duk suna cikin misalai na jinsin maza. 

Sunaye masu wasalin u:

Tulu, hutu, guru, turu, shiru, tudu, d.s. 

Misali, Tulu ne a can. Komai daɗin kiɗa, shiru ya fi shi. da sauransu. Wadannan ma dai suna cikin misalan jinsin maza a kalmomi. 

Jinsin mata yana ƙarewa da wasalin a.

Zana, fawa, ragaya, magana, hasara, gardama, tabarma, damina, d.s.

Misali, Zana ta faɗi. Hasara bata da daɗi. Da sauransu. Wadannan misalan jinsin mata kenan.


{getButton} $text={JOIN OUR TELEGRAM CHANNEL} {getButton} $text={JOIN OUR WHATSAPP CHANNEL}


Recent Post Next Post